مقالات تخصصی عمران و معماری در وبسایت آی سورن

در این مقاله قصد داریم شما را با ویژگی های معماری ایرانی آشنا کنیم که برگرفته از اصول معماری ایرانی استاد پیرنیا می باشد .
اصولی که در معماری خانه ها ، سازه ها و آثار سنتی مشاهد میشود بیان گر داشتن ویژگی های از قبیل نیارش در معماری ایرانی یعنی توجه به ایستایی بنا در کنار معماری زیبای آن و همین طور خودبسندگی که به معنای استفاده از مصالح بومی در ساخت بنا میباشد و به طور کلی اصول معماری ایرانی را میتوان به پنج اصل زیر تقسیم بندی کرد :

• نیارش
• مردم واری
• خودبسندگی
• درون گرایی
• پرهیز از بیهودگی

نیارش در معماری ایرانی :

نيارش ، در معماری به معنا و مفهوم كليه كارهايی است كه براي ايستایی و پايداری بنا انجام میگيرد . در تعریفی دیگر میتوان گفت که نیارش مجموعه ای است از امور محاسباتی و استاتیکی به انضمام مصالح شناسی و انتخاب و استفاده از مناسبترين و كمترين مصالح .

• در گذشته بيشتر تكيه معماران بر مهندسی بوده است و به نظر آنان بنا هنگامی زیبا بوده که از لحاظ ایستایی نمايانگر ايستا بودن خودباشد.
• از مقياسی به نام پيمون در نيارش استفاده می شده است .
• پيمون يكی از ضوابطی بود كه براي تعيين تناسب بين اجزای بنا رعايت مي شد .
• با استفاده از نيارش و پيمون ، سه مرحله ی مهم طرح ، محاسبه و اجرا به بهترين نحو انجام مي يافت . به طوري كه درطرح زيبا ، محاسبات صحيح و اجرا نيز ساده میشد .

مردم واری در معماری ایرانی :

يعني داشتن مقياس انساني و یا به عبارت ديگر رعايت تناسب ميان اندام های ساختماني با اندام های انسان و توجه به نيازهای انسانی در كارهای ساختمان سازي . و آن را را مي توان در عناصر مختلف معماری سنتی ايرانی مشاهده كرد .
به طور مثال اگر سه دري را كه هما ن اتاق خواب است ، در نظر بگيريم ، اندازه آن را بر حسب نيازهای مختلف يک زن و مرد ، بچه يا بچه های آنها ، وسایل مورد نياز و … در نظر گرفته شده است . به طوری كه عملكرد اتاق و طرز قرارگيری عناصری چون درها ، روزنه ها و  … نيز بر همين اساس و به دقت انتخاب شده است .
جهت قراردادن وسايل مثل تشک ، لحاف و … پستویی میساخته و براي وسايل ضروری نيز طاقچه هایی تعبيه می شده است . در ديگر عناصر نيز اين تلفيق ، منطق و زيبایی مشاهده مي شود . به طور مثال برای جلوگيری از گزند گرمای زياد ايران ، ديوار را دو پوسته می ساختند ويا نور را از سقف مي گرفتند و ده ها مثال ديگر .

خود بسندگی در معماری ایرانی:

خودبسندگی ، بنا به عبارتی ، خودكفایی است و به مفهوم استفاده حداكثر از امكانات موجود و در دسترس و مصالح بوم آورد است . بدين معنی كه سازندگان سعی كرده اند مصالح مورد نياز را از نزديک ترين مكان و با ارزان ترين بها به دست آورند بدين ترتيب كار با سرعت بيشتر انجام شده و مصالح با طبيعت اطراف خود هماهنگی بيشتري داشته است . همين طور بناهایی كه در طول زمان بايد ترميم می شدند، با دسترسی داشتن به مصالح اصلي در محل ، امكان تعمير آن در تمامی دوره ها ميسر بوده است .
معماران ايرانی بر اين باور بودند كه ساختمان بايد بوم آورد یا ایدری( اینجایی ) باشد .

درون گرایی در معماری ایرانی :

در ارتباط یک بنا به فضای خارج میتوان دو حالت داشت :

• به صورت مسقتیم بنا با فضای بیرون ارتباط برقرار کند با استفاده از در .
• ساخت خانه به صورت قرار گیری فضای فیزیکی در داخل حیاط و دسترسی به فضای بیرون با استفاده از حیاط .

پرهیز از بیهودگی در معماری ایرانی :

این اصل در معماری ایرانی قبل از اسلام هم رعایت می شده است که به معنای انجام ندادن کار بیهوده است که این امر به دو دلیل زیر انجام میگیرد :

• کار بیهوده به سرمایه و وقت لطمه میزند .
• از دیدگاه معماری به چشم لطمه میزند .

مثال آن نصب مجسمه در بناها که در دیگر سرزمین ها معمول بود ولی در معماری ایرانی وجود ندارد زیرا مورد استفاده ای ندارد .

 

تخت جمشید با قدمت ۲۵۰۰ سال نشان از توجه به نیارش در معماری سنتی ایرانی است

 

مردم واری و رعایت تناسبات اندام ساختمانی با اندام انسان از اصول معماری ایرانی